In deze review vertel ik je meer over de Laowa 105mm f2 STF (Soft Transition Focus) lens. De naam Laowa ken je misschien al, ze hebben in de afgelopen tijd een aantal bijzondere lenzen uitgebracht. Onder andere de 60 mm 2:1 macro lens en de 15 mm 1:1 groothoek macro lens die een hele nieuwe markt aanboorden. Beide lenzen zijn echt specialistische tools voor natuurfotografen (hoewel de 15 mm met zijn shift functie ook door architectuur fotografen gebruikt wordt). Met de nieuwe Laowa 105mm f2 STF lens (affiliate link CameraNU.nl) verbreedt Laowa zijn bereik. Deze lens is namelijk uitermate geschikt voor portretfotografie. Overigens is dit ook bepaald geen standaard, 13 in een dozijn lens. Door de toevoeging van een apodiserings element (ik zal het in deze review voor de leesbaarheid een APO-element noemen) is deze lens namelijk in staat om bijzonder mooie ‘bokeh’ of achtergrond onscherpte te creëren. In deze review vertel ik je daar meer over.
De Laowa 105mm f2 STF lens is beschikbaar in Canon EF-, Nikon F-, Sony A- en E- en Pentax K-mount. In deze review gebruik ik de Nikon F-mount versie in combinatie met een Nikon D800 camera. Foto’s zijn bewerkt in Lightroom. De Laowa 105mm f2 STF kost ongeveer 900 euro.
Soft Transition Focus
Deze lens krijgt de STF toevoeging aan zijn naam niet zo maar. Laowa heeft daarvoor een APO-element toegevoegd aan de lens. Er zijn meerdere fabrikanten die extra trucjes toegevoegd hebben aan hun lenzen om de kwaliteit van de achtergrond onscherpte te verbeteren. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de Nikon 105mm en 135mm DC, of de legendarische Sony / Minolta 135 mm STF lenzen. Nikon’s DC lenzen gebruiken een andere techniek om een betere Bokeh te creëren. De Sony / Minolta STF lenzen gebruiken wel dezelfde techniek als de Laowa, maar die lens is met f2.8 / t4.5 iets minder lichtsterk dan de Laowa met f2 / t3.2. STF lenzen zijn overigens niet / minder geschikt om te gebruiken in combinatie met fasedetectie autofocus systemen van DSLR camera’s. De Laowa 105mm f2 STF lens is dan ook alleen handmatig scherp te stellen.
Bij STF lenzen zie je altijd een lichtsterkte aanduiding in twee waarden, een f-stop waarde die de lensopening aangeeft en een t-waarde die iets zegt over de transmissiewaarde van de lens. Bij de meeste lenzen liggen de f- en t-waarden dicht bij elkaar. Bij een STF lens zit er een groter verschil tussen. De Laowa 105mm f2 STF heeft namelijk een transmissie waarde van t3.2, terwijl de diafragmawaarde f2 is. Dat komt door de techniek van de lens. Een STF lens gebruikt namelijk een APO-element. Simpel uitgelegd is dat een concaaf, licht ND-filter in de lens. Omdat het een ND-(grijs)filter is verlies je een klein beetje licht. Omdat een concaaf element dikker wordt naar de buitenkant wordt de lichtdoorlatendheid in de hoeken ook geleidelijk aan minder. Dat betekent dat je bij grote diafragma openingen zachte randen krijgt in je ‘bokeh’, zonder dat je lens minder scherp is op het scherpstelpunt. Het is dus heel duidelijk geen soft focus lens of filter, deze lens is namelijk vlijmscherp zoals je verder op in de review kunt zien. In onderstaande afbeelding van Laowa zie je het APO-element duidelijk zitten, midden in de lens.
De Laowa 105mm f2 STF beschikt overigens net als bij de Nikon DC lenzen over twee diafragma ringen. Één diafragma (t-stop met 13 diafragma bladen) zit voor het APO-element, de andere op de gebruikelijke plaats in de lens. Helaas doen beide ringen hetzelfde, alleen is er één gemarkeerd met f-stops (met 8 diafragma bladen) en de andere met t-stops (met 8 diafragma bladen). Er is geen / vrijwel geen verschil te zien in de foto tussen het bedienen van de twee ringen. Dus bij de Laowa kun je helaas niet, zoals bij de Nikon DC lenzen, met de verschillende ringen bepalen of je de onscherpte vóór of achter je onderwerp wilt verzachten. Wat wel handig is bij de Laowa 105mm f2 STF lens is dat de t-stop ring klik-loos is. Daardoor is deze erg goed bruikbaar bij filmen, dan hoor je de klikjes van het verstellen niet terug op je opnames.
Bouwkwaliteit
Net als de eerdere lenzen van Laowa is er op het gebied van bouwkwaliteit werkelijk niets te klagen. De lens is geheel opgetrokken uit metaal. Het enige nadeel daarvan is dat dit geen lichtgewicht lens is. Hoewel de lens met 750 gram ook niet overdreven zwaar is voor een korte telelens. Op een grotere camera, zoals de hier gebruikte Nikon D800, balanceert de lens prima. Bij een kleine systeemcamera met een extra adapter ertussen kan ik me voorstellen dat de balans niet optimaal is. De lens is uiteraard voorzien van een volledig metalen vatting, dus over de duurzaamheid daarvan hoef je geen zorgen te hebben.
De diafragma ringen draaien soepel en mooi gedempt. De f-stop ring heeft duidelijk voelbare kliks die instellen op de gewenste waarde makkelijker maken. De t-stop ring heeft zoals eerder genoemd geen kliks, maar door een goede demping is die ook prima op gevoel in te stellen en hoef je niet bang te zijn dat de instelling ongewenst veranderd. De focusring van de Laowa 105mm f2 STF lens is breed en voorzien van een geribbelde afwerking. Daardoor is de grip op de focusring prima. De focusring is prettig gedempt en erg soepel, daardoor gaat scherpstellen makkelijk. De lens heeft harde stops aan het einde van het scherpstelbereik, waardoor je na wat oefening op gevoel kunt scherpstellen (in tegenstelling tot sommige lenzen met een focus by wire aansturing, waar de scherpstelpunten elke keer op een andere plaats zitten).
Scherpstellen
Scherpstellen van de Laowa 105mm f2 STF lens gebeurt handmatig. Door het APO-element kan een fasedetectie scherpstelsysteem, zoals de meeste DSLR’s gebruiken, überhaupt niet goed gebruikt worden. Scherpstellen van een handmatige lens met een DSLR vergt wel behoorlijk wat oefening. In de moderne optische zoekers van een DSLR zijn namelijk geen hulpmiddelen om het scherpstellen makkelijker te maken, zoals je dat vroeger bij film camera’s vaak wel had. Een fullframe camera zoals mijn Nikon D800 heeft gelukkig wel een grote en heldere zoeker, wat het scherpstellen helpt.
In de Nikon-uitvoering van de Laowa 105mm f2 STF heeft geen elektronische koppeling. Door de diafragma-koppeling zie je de diafragma-instelling wel terug in je EXIF-informatie van je foto’s, daarvoor moet je wel even de gegevens van de lens in je camera invoeren (de brandpuntsafstand en het maximale diafragma). Ook biedt de Nikon camera een focus bevestiging. Daardoor kan je Nikon-camera wel helpen met het scherpstellen. Onder in het beeld van je zoeker zie een bolletje en twee pijltjes, die als een soort rangefinder werken. Als het bolletje brand is het onderwerp onder je focuspunt scherp, brandt één van de pijltjes dan moet je nog even bijstellen. Dat helpt zeker in het begin om beter scherp te stellen. Wil je echter het maximale uit deze lens halen dan is het aan te raden om de live view van je camera te gebruiken, zeker bij toestellen met veel megapixels want dan is een kleine misfocus meteen te zien als je inzoomt op de foto. De Canon versie van de lens heeft overigens wel een elektronische koppeling, die geeft dus een piepje als de focus bevestigd is. Hier is een systeemcamera met een goede EVF echt in het voordeel.
Het scherpstel bereik begint op 90cm en loopt uiteraard tot oneindig. De lens biedt een precieze scherpstelling doordat je de scherpstel ring erg ver kunt draaien. Dat maakt het scherpstellen precies, maar wil ook zeggen dat je bij het draaien van 90 cm naar het einde even aan het draaien bent.
Vignettering
De Laowa 105mm f2 STF lens geeft bij maximaal geopend diafragma enige vignettering. Voor een portretlens wat mij betreft helemaal geen probleem, sterker: ik voeg vaak een beetje vignettering toe in de nabewerking. Houd je echter niet van vignettering dan is het goed te weten dat deze beperkt is, en dat het effect in Photoshop makkelijk te corrigeren is. Een andere optie is natuurlijk gewoon een beetje diafragmeren, vanaf f2.8 is de vignettering zo goed als weg.
Vervorming
Vervorming is zoals je van een korte telelens mag verwachten minimaal. Alleen voor de meest kritische toepassingen zul je misschien een kleine correctie moeten toepassen. Gelukkig is de beperkte vervorming die ik gezien heb makkelijk te corrigeren, geen complexe kussen- of golfvormige vervormingen of iets dergelijks.
Scherpte
Dit is een punt waar de Laowa 105mm f2 STF indruk maakt. Bij f2 is de scherpte in het centrum van je foto al erg goed. De randen zien er zelfs op f2 al prima uit. Als je een beetje diafragmeert verbeteren de hoeken en randen direct. Bij f2.8 is de scherpte over de hele afbeelding al scherper en bij f4-5.6 zie ik uitstekende scherpte over het hele beeld. Eerlijk gezegd had ik dat niet verwacht van deze lens. Een STF lens wordt meestal vooral ingezet voor portretten waarbij extreme scherpte niet de belangrijkste eigenschap is.
Het is goed om te zien dat deze lens ook op het gebied van scherpte zeer goed scoort, dat maakt hem een stuk breder inzetbaar. Daarmee is de lens ook uitstekend bruikbaar voor bijvoorbeeld landschapsfotografie.
Overigens is de kennis en kunde van Laowa op het gebied van macrolenzen terug te zien in deze lens. Hoewel de lens met een minimale scherpstelafstand van 90cm bepaald geen macrolens is, zitten er wel zwevende elementen in het ontwerp om ook op korte scherpstelafstand scherpte te garanderen.
Aberraties
Lensaberraties zijn beperkt. Chromatische Aberraties (Laterale CA) zijn slechts in de meest extreme gevallen zichtbaar, maar hier scoort de lens goed en zelfs iets beter dan mijn Nikon AF-S 85mm f1.8G lens. LoCA of Bokeh fringing komt niet voor, althans ik heb de lens er niet in één geval op kunnen betrappen. Zeer indrukwekkend!
Flares
Als je gebruik maakt van de bijgeleverde lenskap heb je eigenlijk maar sporadisch last van flares. De lens is wel gevoelig voor ‘veiling flares’ waarbij je een waas over het hele beeld krijgt als de zon of een heldere lichtbron net aan de rand van de afbeelding in het frontelement schijnt. Een situatie die zich soms voordoet als je een van achteren belicht onderwerp fotografeert. Dat is vaak makkelijk op te lossen door de zon met je hand af te schermen. Hieraan zie je dat Laowa niet dezelfde geavanceerde coatings gebruikt heeft als bijvoorbeeld Nikon voor zijn moderne lenzen toepast. In sommige gevallen kan zo’n ‘veiling flare’ overigens wel bijdragen aan de sfeer van de foto, maar uiteraard kun je dat effect misschien beter in de nabewerking toevoegen als je daar naar op zoek bent. In onderstaande afbeelding zie je het verschil van de afbeelding zonder de zon af te schermen met je hand (en dus met flare) of met (waarbij de flare weg is).
Kleuren
Bij het vergelijken van de foto’s valt op dat de Laowa kleuren iets warmer weergeeft dan de Nikon 85mm f1.8 G lens. Dat is ook te zien in de ‘bokeh’ vergelijking in de volgende paragraaf. Voor een portretlens fijn, in een portret vind ik een warmere kleur mooier. Dat scheelt ook weer nabewerken.
Bokeh
Hier komen we bij het sterkste punt van deze lens. De bokeh, ofwel de kwaliteit / uitstraling van de achtergrondonscherpte. Onscherpte in de achtergrond wordt bijzonder zacht weergegeven, zonder dubbele effecten zoals sommige lenzen wel eens hebben. Daarmee wordt een sterk ‘3d’ effect gecreëerd. Zeker bij een achtergrond met kleuren die het onderwerp completeren voegt de achtergrond daarmee echt meerwaarde toe aan je foto. Onscherpte op de voorgrond profiteert ook een beetje van het STF-effect, maar daar is het APO-effect minder zichtbaar.
Bij de meeste moderne lenzen worden lichtpunten in de achtergrond vaak vrij ‘hard’, met een duidelijke rand en in sommige gevallen ook met ‘uienringen’ in de lichtbollen weergegeven. Dat kan, afhankelijk van het effect waar je naar zoekt, de aandacht van je onderwerp afleiden. De Laowa 105mm f2 STF scoort hier meteen punten. Lichtpunten, mits niet te helder, worden heel zacht, zonder duidelijke rand weergegeven bij geopend diafragma. Dit geeft de foto meteen een vriendelijkere uitstraling en voorkomt dat de kijker afgeleid wordt van je onderwerp. Het gehele effect van het APO-element is overigens niet extreem of overheersend, maar het geeft een natuurlijke uitstraling. Precies waar je naar op zoek bent bij een portret. Overigens wordt het effect minder groot bij extreem felle lichtpunten, dan loop je waarschijnlijk tegen de grenzen van het dynamisch bereik van je camera en het ND-effect van het APO-element aan.
In de randen van de foto kunnen de ‘bokeh’-effecten soms een licht kattenogen effect krijgen, maar storend is het niet. Dat maakt wel dat de achtergrond een licht draaiend effect krijgt, wat ik zelf wel een leuk effect vind. Overigens is het effect van de zachte achtergrond ook goed te zien bij een grotere afstand tussen fotograaf en onderwerp, waardoor dit ook bijdraagt aan ‘full body’ prortretten.
Gallery
In onderstaande gallery een kleine verzameling van de foto’s die ik gemaakt heb met de Laowa tijdens de review.
Conclusie
De Laowa 105mm f2 STF lens is een bijzondere portretlens. Met zijn APO-element creëer je bijzonder mooie, rustige achtergronden. Daarmee onderscheidt de lens zich direct van ‘normale’ lenzen. Het effect is gelukkig bescheiden, en doet daarmee natuurlijk aan zonder direct de aandacht op te eisen. Daarmee blijft je onderwerp de ster van je foto. De achtergrond onscherpte zorgt ook voor een prachtige ‘3d-achtige’ weergave. De lens scoort punten met zijn scherpte en overige optische kenmerken. Buiten een lichte gevoeligheid voor ‘veiling flares’ bij onderwerpen die fel van achteren belicht worden kun je deze lens niet op misstappen betrappen. Daarmee overstijgt de lens de verwachtingen, want behalve een mooie portretlens koop je met de Laowa 105mm f2 STF lens ook een uitstekende allround korte telelens. Ook voor landschaps- en overige foto’s bewijst deze lens zijn waarde.
Het scherpstellen van deze lens op een normale DSLR camera vergt enige oefening. Werken met de live view geeft de beste en meest zekere resultaten. De Nikon-uitvoering van de lens biedt wel hulp, want je kunt gebruikmaken van de rangefinder-achtige scherpstelhulp van je camera. Bij de Canon-versie heb je zelfs een elektronische koppeling om de focus te bevestigen.
Wil je deze Laowa lens kopen, klik dan op één van de onderstaande affiliate links en koop hem bij mijn favoriete Nederlandse fotografiewinkel, CameraNU.nl:
- Laowa 105mm F2 STF Nikon
- Laowa 105mm F2 STF Sony FE
- Laowa 105mm F2 STF Sony A
- Laowa 105mm F2 STF Canon EF
- Laowa 105mm F2 STF Pentax K
Pingback: APD搭載のリーズナブルなボケマシーン Laowa 105mm F2 STF【評価・作例】 | とるなら～写真道楽道中記～
Pingback: [Review] LAOWA 105MM F2 STF REVIEW (DUTCH), by RICKS REVIEWS – Laowakorea
Pingback: Laowa 12 mm f2.8 D-Dreamer Zero-D review (Dutch) - Ricks Reviews